Graniczny podatek węglowy w imporcie (CBAM)

Wprowadzenie granicznego podatku węglowego w imporcie (CBAM – Carbon Border Adjustment Mechanism) to jedno z najnowszych narzędzi Unii Europejskiej w walce z negatywnymi skutkami zmian klimatycznych. CBAM to mechanizm dostosowywania cen na granicach Unii Europejskiej z uwzględnieniem emisji CO2. Mechanizm ten zaczął obowiązywać w październiku 2023 r., a jego celem jest wyrównanie warunków konkurencyjności pomiędzy europejskimi producentami a firmami z innych regionów świata, w których nie istnieją lub obowiązują mniej restrykcyjne polityki klimatyczne.

CBAM – regulacje prawne
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. ustanawiające mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2.
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2023/1773 z dnia 17 sierpnia 2023 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 w odniesieniu do obowiązków sprawozdawczych do celów mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 w okresie przejściowym.

Na czym polega CBAM?
CBAM to mechanizm nakładający dodatkową opłatę na import towarów, których produkcja generuje wysokie emisje CO2. Wysokość tej opłaty uzależniona jest od ilości emisji dwutlenku węgla związanej z produkcją danego towaru. Celem tych działań jest ograniczenie importu produktów wytwarzanych w sposób bardziej emisyjny, promowanie zrównoważonej produkcji na całym świecie, a także wyrównanie zasad konkurencji pomiędzy producentami unijnymi a podmiotami produkującymi towary spoza UE.
W chwili obecnej CBAM znajduje się w okresie przejściowym i ograniczony został do obowiązków dokumentacyjnych oraz sprawozdawczych. Przepisy CBAM w pełnym zakresie mają zostać wdrożone od 1 stycznia 2026 r.

Dlaczego CBAM jest wprowadzany?
• Ochrona europejskiego przemysłu: CBAM ma wyrównywać warunki konkurencyjności pomiędzy europejskimi przedsiębiorstwami a firmami z krajów trzecich, w których ograniczenia związane z emisją CO2 nie funkcjonują lub funkcjonują w ograniczonym zakresie, oraz zapobiegać przenoszeniu produkcji do krajów o mniej restrykcyjnych politykach klimatycznych, co mogłoby prowadzić do tzw. ucieczki węglowej.
• Zwiększenie efektywności energetycznej: poprzez zwiększenie kosztów produkcji i pozyskiwanie towarów wysokoemisyjnych, CBAM ma zachęcać do innowacji i przejścia na bardziej zrównoważone technologie.
• Wzmocnienie działań ograniczających emisję CO2: CBAM ma stworzyć bardziej jednolite zasady konkurencyjności na rynku światowym i przyspieszyć globalną dekarbonizację.

Jakie towary obejmuje CBAM?
Aktualnie CBAM obejmuje następujące wyroby:
• żelazo i stal,
• cement,
• aluminium,
• nawozy,
• energia elektryczna,
• wodór.
W celu ułatwienia identyfikacji towarów podlegających CBAM w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 wskazano ich kody Nomenklatury Scalonej (CN).

Graniczny podatek węglowy nie ma zastosowania w poniższych sytuacjach:
• Rzeczywista wartość towarów nie przekracza 150 euro na przesyłkę.
• Towary pochodzą z krajów lub terytoriów wymienionych w punkcie 1 załącznika III. Są to: Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria oraz terytoria: Büsingen, Helgoland, Livigno, Ceuta, Melilla.

Jak działa CBAM w praktyce?
Aktualnie CBAM funkcjonuje w okresie przejściowym, ograniczonym do obowiązków sprawozdawczych. W tej fazie importerzy zobligowani są do składania kwartalnych sprawozdań zawierających informacje o importowanych towarach podlegających CBAM i związanych z nimi emisjach. Sprawozdania należy składać w terminie do jednego miesiąca po zakończeniu danego kwartału.
Dane niezbędne do ustalenia wysokości granicznego podatku węglowego, określone są w załączniku IV do Rozporządzenia 2023/956, a instytucją odpowiedzialną w Polsce za wprowadzenie rejestru CBAM jest Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE).

Co powinno zawierać kompletne sprawozdanie CBAM?
Sprawozdanie CBAM powinno zawierać następujące informacje:
• Całkowitą ilość każdego rodzaju towarów, wyrażoną w megawatogodzinach w wypadku energii elektrycznej i w tonach w wypadku innych towarów, określoną dla każdej instalacji, wytwarzającej towary w państwie pochodzenia.
• Rzeczywisty całkowity poziom emisji wbudowanych, wyrażony w tonach emisji ekwiwalentu dwutlenku węgla na megawatogodzinę energii elektrycznej lub – w przypadku innych towarów – w tonach emisji ekwiwalentu dwutlenku węgla na tonę każdego rodzaju towarów, obliczony zgodnie z metodą określoną w załączniku IV.
Emisje wbudowane to bezpośrednie emisje wynikające z procesu produkcji, wyrażone w tonach ekwiwalentu CO2.
• Całkowite emisje pośrednie obliczone zgodnie z aktem wykonawczym, o którym mowa w ust. 7. Emisje pośrednie to pośrednie emisje wynikające z produkcji energii elektrycznej zużywanej w procesach produkcji towarów, wyrażone w tonach ekwiwalentu CO2.
• Opłatę emisyjną należną w państwie pochodzenia za emisje wbudowane w towary przywożone, z uwzględnieniem rabatów lub innej dostępnej formy rekompensaty.

Wyzwania i przyszłość CBAM
Wprowadzenie CBAM wiąże się z pewnymi wyzwaniami, takimi jak:
• Złożoność systemu: skomplikowane obliczenia poziomu emisji CO2 związanych z produkcją poszczególnych towarów.
• Ryzyko sporów handlowych: CBAM może prowadzić do sporów handlowych z innymi krajami.
• Wpływ na ceny: podatek węglowy może wpływać na wzrost cen niektórych produktów.
Pomimo tych wyzwań Unia Europejska traktuje CBAM jako ważny krok w kierunku budowy bardziej zrównoważonej gospodarki światowej. W przyszłości można spodziewać się dalszego rozwoju tego mechanizmu i jego rozszerzenia na inne sektory.

Podsumowanie
Podatek węglowy w imporcie to innowacyjne narzędzie, które ma na celu przyspieszenie transformacji energetycznej i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Chociaż jego wprowadzenie wiąże się z pewnymi trudnościami, CBAM może stać się globalnym standardem w dziedzinie polityki klimatycznej.