Procedura specjalna – uszlachetnianie bierne

Procedura uszlachetniania biernego należy do grupy tzw. procedur specjalnych. Dzięki jej zastosowaniu można czasowo wywozić towary unijne poza obszar celny UE i poddawać je tam procesom przetwarzania (np. montażowi, obróbce, naprawie). Następnie, przywożąc produkty przetworzone powstałe z tych towarów na obszar celny UE, można skorzystać z całkowitego lub częściowego zwolnienia z należności celnych przywozowych. Aby móc skorzystać z procedury uszlachetniania biernego, należy uzyskać pozwolenie organu celnego. Pozwolenie takie może uzyskać osoba, która posiada siedzibę na obszarze celnym UE.

Podstawy prawne stosowania procedury uszlachetniania biernego
Przepisy i wytyczne odnoszące się do procedury uszlachetniania biernego:
– rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiające Unijny Kodeks Celny (DzUrz UE L 269 z 10.10.2013, str. 1, z późn. zm.) – zwane dalej „UKC”;
– rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28 lipca 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 w odniesieniu do szczegółowych zasad dotyczących niektórych przepisów Unijnego Kodeksu Celnego (DzUrz UE L 343 z 29.12.2015, str. 1, z późn. zm.) – zwane dalej „RD”;
– rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/2447 z dnia 24 listopada 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania niektórych przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 ustanawiającego Unijny Kodeks Celny (DzUrz UE L 343 z 29.12.2015, str. 558, z późn. zm.) – zwane dalej „RW”;
– ustawa z dnia 19 marca 2004 r. – Prawo celne (tekst jednolity w DzU z 2020 r., poz. 1382, z późn. zm.).

Na czym polega procedura uszlachetniania biernego?
Procedura uszlachetniania biernego polega na czasowym wywozie towarów unijnych poza obszar celny Unii w celu poddania ich procesom przetwarzania. Produkty powstałe z wywiezionych towarów mogą być dopuszczone do obrotu na terenie Unii z całkowitym lub częściowym zwolnieniem z należności celnych przywozowych. Korzyści, jakie niesie ze sobą procedura uszlachetniania biernego, to przede wszystkim możliwość korzystania z nowoczesnych technologii, przeprowadzanie specjalistycznych napraw towarów, poddawanie towarów procesom i czynnościom, które są niedostępne na obszarze UE, a także niższe koszty przetwarzania lub naprawy towarów w państwach trzecich.

System standardowej wymiany i uprzedniego przywozu w ramach naprawy towaru
Jednym z procesów przetwarzania, który może być zrealizowany w ramach procedury uszlachetniania biernego, jest naprawa towaru. Poza standardową sytuacją, w której produkt wadliwy wywożony jest poza obszar celny Unii, a następnie wraca jako produkt przetworzony, naprawa towaru może zostać przeprowadzona w dwóch szczególnych systemach: standardowej wymiany i uprzedniego przywozu.
System standardowej wymiany polega na tym, że można skorzystać z preferencji gwarantowanych przez przepisy dotyczące procedury uszlachetniania biernego, także wtedy, gdy nie dokonuje się przywozu produktu przetworzonego, lecz na jego miejsce przywozi się tzw. produkt zamienny (zastępczy). Na podstawie wniosku złożonego do organów celnych i wydanej na tej podstawie zgody organu celnego, można zastosować system standardowej wymiany, jeżeli proces przetwarzania polega na naprawie wadliwych towarów unijnych, niepodlegających ograniczeniom w ramach wspólnej polityki rolnej lub innym specjalnym ustaleniom. Aby możliwe było zastosowanie tego systemu produkty zamienne muszą posiadać: ten sam ośmiocyfrowy kod Nomenklatury Scalonej, taką samą jakość handlową, takie same parametry techniczne, jak towary wadliwe, w wypadku, gdyby te ostatnie zostały poddane przewidzianej naprawie.
Jeżeli towary wadliwe były używane przed wywozem, to produkty zamienne muszą też być produktami używanymi – nie mogą być nowe. Możliwe jest odstąpienie od tego warunku, jeżeli produkt zamienny został wydany nieodpłatnie ze względu na gwarancyjne zobowiązanie umowne lub ustawowe, lub w związku z istnieniem wady materiałowej lub fabrycznej. Zaostrzone warunki przewidziane dla produktu zamiennego mają uniemożliwić czasowy wywóz towarów przestarzałych technologicznie i o niższej jakości, aby na ich miejsce przywieźć nowe produkty.
System uprzedniego przywozu produktów zamiennych polega na przywozie produktów zamiennych przed wywozem towarów wadliwych (przeznaczonych do naprawy poza obszarem celnym UE). Uprzedni przywóz produktów zamiennych wymaga złożenia zabezpieczenia, pokrywającego kwotę należności celnych przywozowych, która byłaby wymagana, gdyby towary wadliwe nie zostały wywiezione w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia przyjęcia przez organy celne zgłoszenia do dopuszczenia do obrotu produktów zamiennych. W wyjątkowych okolicznościach, jeżeli towary wadliwe nie mogą zostać wywiezione w terminie dwóch miesięcy od dnia przyjęcia przez organy celne zgłoszenia do dopuszczenia do obrotu produktów zamiennych, to na podstawie uzasadnionego wniosku posiadacza pozwolenia termin może być w rozsądnym zakresie przedłużony.
Przykład:
W firmie produkującej w Gdańsku wyroby cukiernicze, nastąpiła awaria jednego z podzespołów linii produkcyjnej. Naprawa tej części ma zostać dokonana w Chinach przez jej producenta w ramach realizacji zobowiązań gwarancyjnych. Z uwagi na czasochłonność procesu wysyłki i naprawy oraz w celu zapewnienia ciągłości procesu produkcyjnego, przywożona zostaje potrzebna część linii produkcyjnej przed faktycznym wywozem do Chin części uszkodzonej przeznaczonej do naprawy.

Wykorzystanie tzw. towarów ekwiwalentnych
W ramach procedury uszlachetniania biernego możliwe jest również wykorzystanie tzw. towarów ekwiwalentnych do wytworzenia produktów przetworzonych. Towary ekwiwalentne są to towary nieunijne przetwarzane zamiast towarów unijnych objętych procedurą uszlachetniania biernego. Towary ekwiwalentne muszą mieć: ten sam ośmiocyfrowy kod nomenklatury scalonej, taką samą jakość handlową i takie same parametry techniczne jak towary, które zastępują. Przy zastosowaniu towarów ekwiwalentnych, możliwe jest dokonanie uprzedniego przywozu produktów przetworzonych, uzyskanych z towarów ekwiwalentnych przed wywozem towarów przez nie zastępowanych – tzw. „uszlachetnianie bierne IM/EX”. Przepisy unijnego prawa celnego wprowadzają różne dodatkowe ograniczenia w zakresie wykorzystywania towarów ekwiwalentnych. Niedopuszczalne jest korzystanie z nich w sytuacji:
– jeżeli towary nieunijne przetwarzane zamiast towarów unijnych objętych procedurą uszlachetniania biernego podlegałyby tymczasowemu lub ostatecznemu cłu antydumpingowemu, cłu wyrównawczemu, cłu ochronnemu lub cłu dodatkowemu, wynikającemu z zawieszenia koncesji, gdyby zgłoszono je do dopuszczenia do obrotu;
– towarów lub produktów genetycznie modyfikowanych lub z elementami poddanymi modyfikacji genetycznej.

Wniosek o udzielenie pozwolenia na korzystanie z procedury uszlachetniania biernego
Stosowanie procedury uszlachetniania biernego wiąże się z obowiązkiem posiadania pozwolenia na korzystanie z tej procedury, które wydawane jest przez właściwy organ celny. W celu uzyskania pozwolenia należy złożyć wniosek o jego udzielenie. Wniosek o udzielenie pozwolenia na korzystanie z procedury powinien zawierać dane zgodne z Załącznikiem A do RD (znajdują się w nim wymagane formaty i kody dotyczące danych, zamieszczanych we wniosku). Wniosek składa się do naczelnika urzędu celno-skarbowego właściwego ze względu na miejsce, w którym są prowadzone lub dostępne główne księgi rachunkowe wnioskodawcy na potrzeby celne i w którym będzie dokonywana przynajmniej część operacji objętych wnioskiem. Wnioski o udzielenie pozwoleń, w przypadku których procedura realizowana jest w więcej niż jednym państwie członkowskim Unii, należy wypełnić poprzez elektroniczny formularz wniosku i wysłać do Unijnego Systemu Decyzje Celne (CDS). W pozostałych przypadkach wnioski składa się z wykorzystaniem formularza opublikowanego na portalu www.biznes.gov.pl. Wniosek o udzielenie pozwolenia na korzystanie z procedury uszlachetniania biernego może być także sporządzony na podstawie zgłoszenia celnego – tzw. skrócona forma wniosku. Ta forma wniosku może być zastosowana, w wypadku, gdy procedurą mają być objęte towary inne niż te wymienione w załączniku 71-02 do RD („Towary i produkty wrażliwe”) oraz w sytuacji zgłaszania do procedury dopuszczenia do obrotu produktu zamiennego z zastosowaniem systemu standardowej wymiany, a także w przypadku dopuszczania do obrotu produktu przetworzonego, jeśli proces przetwarzania dotyczy towarów niehandlowych. Wnioskiem o udzielenie pozwolenia w formie skróconej jest zgłoszenie celne, w którym należy podać wszystkie dodatkowe dane niezbędne do uzyskania pozwolenia na korzystanie z procedury uszlachetniania biernego. W tym przypadku organy celne udzielają pozwolenia poprzez zwolnienie towaru do wnioskowanej procedury. Co do zasady wnioski o udzielenie pozwolenia na korzystanie z procedury uszlachetniania biernego powinny być składane w formie pełnej, zaś forma skrócona jest wyjątkiem od zasady, możliwym do stosowania w określonych warunkach.

Warunki udzielenia pozwolenia
Warunki, które muszą być spełnione, aby uzyskać pozwolenie na korzystanie z procedury uszlachetniania biernego są określone w art. 211 UKC. Pozwolenie może uzyskać wyłącznie osoba posiadająca swoją siedzibę na obszarze celnym Unii.
Procedurą uszlachetniania biernego nie mogą być objęte następujące towary unijne:
a) towary, których wywóz wiąże się ze zwrotem lub umorzeniem należności celnych przywozowych;
b) towary, które przed wywozem zostały dopuszczone do obrotu bez cła lub z zastosowaniem obniżonej stawki celnej ze względu na ich końcowe przeznaczenie, tak długo, jak cele tego końcowego przeznaczenia nie zostały osiągnięte, chyba że towary te muszą zostać poddane naprawie;
c) towary, których wywóz wiąże się z udzieleniem refundacji wywozowych;
d) towary, którym z tytułu ich wywozu przysługuje w ramach wspólnej polityki rolnej inna korzyść finansowa niż refundacje, o których mowa w c).
W sytuacji, kiedy wniosek o zastosowanie procedury uszlachetniania biernego dotyczy naprawy, towary czasowo wywożone muszą być zdatne do naprawy, zaś procedura nie może być wykorzystana do podniesienia ich wydajności technicznej.

Prowadzenie ewidencji
Stosowanie procedury uszlachetniania biernego wiąże się z koniecznością prowadzenia ewidencji, zawierającej wszystkie informacje i dane, które umożliwiają organom celnym sprawowanie nadzoru nad prawidłowością przebiegu procedury, w szczególności w odniesieniu do: identyfikacji towarów objętych tą procedurą, ich statusu celnego oraz ich przemieszczeń, a także charakteru operacji przetwarzania, jakim podlegają.
Ewidencja może być prowadzona w formie papierowej albo w formie elektronicznej. Sposób i forma prowadzenia ewidencji muszą zostać zatwierdzone jest przez organ celny. Wpisy do ewidencji powinny być dokonywane niezwłocznie po wystąpieniu zdarzeń podlegających rejestracji.

Termin ważności pozwolenia
W pozwoleniu wydanym w standardowym trybie w tzw. pełnej formie określany jest termin ważności pozwolenia. Jest to okres, w którym możliwe jest zgłaszanie towarów do procedury uszlachetniania biernego w ramach tego pozwolenia. Maksymalny termin ważności, na jaki może zostać wydane pozwolenie, nie może przekroczyć 5 lat. W wypadku towarów, które są objęte załącznikiem 71-02 do RD (głównie wrażliwe towary rolne), termin ten nie może przekroczyć 3 lat.
Powyższa zasada nie dotyczy wniosku w formie skróconej, sporządzonego na podstawie zgłoszenia celnego. W tym przypadku pozwolenie ma charakter jednorazowy, dotyczy tylko towarów objętych tym zgłoszeniem celnym i udzielane jest w momencie zwalniania towarów do wnioskowanej procedury.
Przepisy prawa celnego dopuszczają możliwość ubiegania się o uzyskanie pozwolenia z mocą wsteczną, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach. Każdy taki przypadek jest badany i oceniany przez organy celne indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności oraz obowiązujących przepisów prawa.

Przeniesienie praw i obowiązków
Prawa i obowiązki osoby uprawnionej do korzystania z procedury uszlachetniania biernego w odniesieniu do towarów, które zostały objęte tą procedurą, mogą zostać, za zgodą organu celnego, przeniesione w całości lub w części na inną osobę. Osoba ta, podobnie jak posiadacz pozwolenia, musi spełniać warunki wymagane do korzystania z procedury uszlachetniania biernego.
Wniosek o przeniesienie praw i obowiązków można złożyć na etapie ubiegania się o pozwolenie na korzystanie z procedury uszlachetniania biernego lub później, na etapie korzystania z procedury.

Termin zamknięcia procedury
W pozwoleniu na korzystanie z procedury uszlachetniania biernego wyznaczany jest termin, w którym towary czasowo wywiezione muszą zostać powrotnie przywiezione na obszar celny Unii w postaci produktów przetworzonych oraz dopuszczone do obrotu, aby mogły skorzystać z całkowitego lub częściowego zwolnienia z należności celnych przywozowych. Zgłoszenie celne kończące stosowanie procedury uszlachetniania biernego powinno być złożone w jednym z urzędów zamknięcia, określonych w pozwoleniu, przed upływem terminu zamknięcia procedury.
Przykład:
Dnia 5 maja podmiot unijny z siedzibą w Gdańsku, za pośrednictwem agencji celnej dokonał zgłoszenia celnego do procedury uszlachetniania biernego, wyprodukowanych przez siebie elementów, w celu uzyskania produktu przetworzonego w wyniku operacji montażu. Czynności montażowe mają zostać przeprowadzone w Chinach. Tego samego dnia organy celne zwolniły towar do wnioskowanej procedury. Termin zamknięcia procedury wynosi 4 miesiące. Produkt przetworzony musi więc zostać przywieziony z Chin na obszar celny Unii i dopuszczony do obrotu przed 5 września.

Przedstawicielstwo
Zgłoszenia towarów do procedury uszlachetniania biernego może dokonać posiadacz pozwolenia (we własnym imieniu i na własną rzecz), albo jego przedstawiciel bezpośredni (w imieniu i na rzecz posiadacza pozwolenia) np. agencja celna. Przedstawicielstwo pośrednie, czyli agencja celna działająca we własnym imieniu, lecz na rzecz posiadacza pozwolenia, w przypadku procedury uszlachetniania biernego, nie jest możliwe.

Na podstawie:
https://www.podatki.gov.pl/clo/informacje-dla-przedsiebiorcow/procedury-celne/